नीर क्षीर र विवेक भनेको के हो ?

नीर क्षीर र विवेक के हो ?

हिजोआज नेपाली जनमानसमा निकै गज्जबका शब्दले प्रवेश पाएका छन् । विशेष गरेर मौलिक जरोकिलो पार्टी अथवा #जरोकिलो_महाभियान को प्रशिक्षणका क्रममा "नीर क्षीर र विवेक" भन्ने अद्भुत वाक्यांश प्रयोगहुने गरेको छ।

शाब्दिक अर्थ:-

नीर = पानी, जल

क्षीर = दुध, दुग्ध, पयस्

विवेक = चेतना, ज्ञान, प्रज्ञा, विद्या, बोध, बुद्धि

कुनै पनि खोज तथा प्रश्नको सत्यतथ्य पत्ता लगाएर खाट्टी सामाधन निकाल्ने अर्थात् दुधको दूध र पानीको पानी छुट्याउने काममा प्रयोग हुने विधि, प्रक्रिया नै नीर क्षीर र विवेक हो भनेर छोटकरीमा भन्न सकिन्छ |

संस्कृतमा यो श्लोकबाट अझ प्रष्टै हुन सकिन्छ:-

हंस: श्वेतो बक: श्वेतो को भेदो बकहंसयो: | नीरक्षीरविवेके तु हंस: हंसो बको बक: ||

अर्थ:- राजहंस पनि सेतो छ, बकुल्लो पनि सेतो छ। त्यसोभए राजहंस र बकुल्लो बिच के भिन्नता छ त ? दूध र पानीको मिश्रणबाट, राजहंसले दुधलाई अवशोषित गर्दछ र पानी छोड्दछ। राजहंसको यो गुण नीर क्षीर र विवेक भन्दा अत्युक्ति नहोला।

अध्यात्मवाद अथवा कुनै दर्शनमा कुनै एक व्यक्ति जसले राम्रो-नराम्रो, न्याय-अन्यायबाट राम्रो र नयाँ छनौट गर्न विवेक छ, ऊ वास्तवमा सबै भन्दा ज्ञानी मान्छे हो।

प्रिय पाठकवर्ग, यदि हजुरहरुलाई यी लेख र विचार मन परे र अरुले पनि जानुन भन्ने चाहनुहुन्छ भने अवश्य शेयर गर्नुहोस् केही थप र सुधार गर्न कमेन्ट लेख्नुहोस् धन्यवाद ! नमस्ते !!